خاویار پتروشیمی-۴| بررسی سه سناریوی تولید پروپیلن/ وزارت نفت به دنبال خام‌فروشی LPG است

به گزارش می‌متالز، پروپیلن و مشتقات آن، به عنوان ماده اولیه در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی (صنایع تکمیلی) مانند صنایع بسته‌بندی، یونولیت، پلاستیک، خودرو، نساجی، ساختمان، چرم مصنوعی، کفش و ... مورد استفاده قرار می‌گیرند. پروپیلن محصول تولیدی پالایشگاه‌ها، واحد‌های پتروشیمی PDH و واحد‌های پتروشیمی GTP است.

پروپیلن خود از هیدروکربنی به نام پروپان با فرمول شیمیایی (C۳H۸) تولید می‌شود. طبق برآورد‌ها در حال حاضر تولید پروپان در کشور حدود ۵ الی ۷ میلیون تن در سال است. اما با وجود منابع سرشار پروپان در کشور، پروپیلن و مشتقات آن که به عنوان ماده اولیه، موردنیاز صنایع تکمیلی هستند از طریق واردات تامین می‌شوند، درحالیکه می‌توان با احداث واحد‌های پالایشی، PDH و GTP در کشور تمامی این مواد اولیه را در داخل کشور تولید کرد.

آمار اتاق بازرگانی در سال ۹۷ حاکی است که میزان واردات مشتقات پروپیلن برای تامین مواد اولیه صنایع تکمیلی، ۵۱۶ میلیون دلار بوده است که با توجه به رشد تقاضا و افزایش نیاز به این محصولات، برخی برآورد‌ها از رسیدن این رقم به سالانه یک میلیارد دلار حکایت دارد.

با توجه به کاربرد فراوان مشتقات پروپیلن در صنایع تکمیلی و محدودیت تولید این محصول در کشور می‌توان اینگونه ادعا کرد که پروپیلن یک محصول کمیاب و ارزشمند در کشور است که از آن به عنوان خاویار پتروشیمی یاد می‌شود. در نتیجه ضرورت دارد برای افزایش تولید این محصول و از بین بردن وابستگی کشور به خارج برنامه مدونی تدوین شود.

خبرگزاری فارس در پرونده «خاویار پتروشیمی» در سلسله گزارش‌هایی با عنوان «احداث پتروشیمی‌های خوراک پروپان هم‌چنان در کما/ رمزگشایی از یک دهه ناکامی در زنجیره پروپیلن»، «بازی خراب‌کن توسعه پتروشیمی با خوراک پروپان کیست؟ / دور باطل ارزبری با خام‌فروشی LPG» و «طلسم توسعه زنجیره پروپیلن در صنعت پتروشیمی چگونه می‌شکند؟» به بررسی چرایی شکل نگرفتن زنجیره پروپیلن در کشور و راهکار‌های موجود در این حوزه پرداخته است.

در سری چهارم از پرونده «خاویار پتروشیمی» با عبدالحسین بیات مدیرعامل اسبق شرکت ملی صنایع پتروشیمی به گفتگو نشستیم تا به بررسی اولویت‌های تولید پروپیلن و اقتصاد آنها، موانع پیش روی توسعه واحد‌های PDH، دلایل بی‌توجهی وزارت نفت به احداث این واحد‌ها و راهکار‌های تقویت و حمایت از زنجیره ارزش پروپیلن در کشور بپردازیم.

مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:

در صنعت پتروشیمی خام‌فروش نیستیم، اما نیمه‌خام فروشی می‌کنیم

علیرغم نیاز صنایع تکمیلی به مشتقات پروپیلن به عنوان مواد اولیه، هم‌اکنون بخشی از این محصولات از خارج وارد می‌شوند. به نظر شما چرا پتروشیمی‌ها در تولید پروپیلن و مشتقات آن برای تامین کامل نیاز صنایع پایین‌دستی اقدام نکرده‌اند؟ توسعه نامتوازن صنعت پتروشیمی چه آسیب‌هایی را برای کشور ایجاد کرده است؟

بیات: به طور کلی روندی که در سال‌های گذشته برای توسعه صنعت پتروشیمی در پیش گرفته شده، یک روند ناقص بوده است و در نتیجه صنعت پتروشیمی کشور در حال حاضر به صورت نامتوازن توسعه پیدا کرده است. ما هنوز زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی را به صورت کامل ایجاد نکرده‌ایم. بخش زیادی از تولیدات صنعت پتروشیمی به صورت نیمه‌خام صادر می‌شود. به بیان دیگر ما در صنعت پتروشیمی خام‌فروش نیستیم، اما نیمه‌خام فروشی می‌کنیم.

در صنعت پتروشیمی باید به سمت ایجاد توازن از طریق تکمیل زنجیره ارزش محصولات پایه پتروشیمیایی حرکت کرد که یکی از این زنجیره‌ها مربوط به پروپیلن است. یعنی همانطور که ما می‌توانیم از اتیلن، ده‌ها و بلکه صد‌ها محصولات متنوع دیگر تولید کنیم، همینطور می‌توانیم از پروپیلن به عنوان محصول پایه استفاده کرده و زنجیره ارزش مشتقات پروپیلن را تکمیل کنیم و بدین صورت با تامین پایدار مواد اولیه موردنیاز صنایع تکمیلی، زمینه‌ساز تولید ده‌ها و صد‌ها محصول متنوع و با ارزش افزوده شویم.

مثلا مشتقات پروپیلن به عنوان ماده اولیه در صنایع تولید قطعات هواپیما، بهداشتی، کشاورزی، نساجی، پزشکی، ساختمان، غذایی، حفاری و ده‌ها و صد‌ها صنعت دیگر کاربرد دارد. ما باید هدفگذاری خود را بر تولید محصولات متنوع در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی (صنایع تکمیلی) متمرکز کرده و بر اساس آن نیاز داخلی کشور را تامین کنیم و بازار صادراتی دنیا را به دست بیاوریم.

اگر به نقطه‌ای برسیم که به جای خام فروشی نفت و گاز و نیمه‌خام فروشی محصولات پتروشیمی، مصنوعات پتروشیمیایی را صادر کنیم، هم ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد خواهد شد و هم با اشتغالزایی در این صنایع، مشکل بیکاری حل می‌شود. همچنین با تولید مشتقات پروپیلن در کشور نه تنها از خروج ارز برای واردات مصنوعات پتروشیمیایی جلوگیری می‌شود، بلکه ارزآوری هنگفتی می‌تواند نصیب کشورمان شود.

متاسفانه در حال حاضر هدفگذاری این است که محصولات پتروشیمی به صورت نیمه‌خام صادر شود و تقریبا هیچ برنامه مدونی برای توسعه صنایع تکمیلی و تزریق محصولات نیمه‌خام به این صنایع و ایجاد ارزش افزوده بیشتر و تکمیل زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی وجود ندارد. اشاره کردم که تولیدات پتروشیمی به عنوان ماده اولیه صنایع تکمیلی مثل صنایع نساجی و سایر صنایع استفاده می‌شود.

چگونه توسعه صنایع پایین‌دست پتروشیمی، تحریم‌های نفتی را بی‌اثر می‌کند؟

در نتیجه تا وقتی خام فروش و نیمه‌خام فروش باشیم، بازار‌های صادراتی نفت خام و محصولات نیمه خام پتروشیمی ما نیز محدود خواهد بود. در زنجیره نفت خام این موضوع با شدت بیشتری قابل مشاهده است. وقتی ما نفت را به عنوان یک کالای کاملا خام صادر می‌کنیم، مشتری‌های‌مان محدود به چند مشتری خاص است و در نتیجه مسیر فروشمان به راحتی قابل ردیابی و تحریم‌پذیری است. کسانی که بخواهند ما را تحریم کنند، می‌توانند به معدود مشتری‌های نفت ما فشار بیاورند که نفت ایران را نخرند.

اما اگر این نفت تبدیل به فرآورده و بعد هم تبدیل به محصولات پتروشیمی شود، یعنی پتروپالایشگاه احداث کنیم، میزان رهگیری و اثرگذاری تحریم‌ها به شدت کاهش می‌یابد، زیرا تنوع محصولات صادراتی و تنوع بازار‌های هدف و مشتریان‌مان افزایش چشمگیری خواهد یافت و از صادرات تک محصولی نفت خام، به صد‌ها محصول پتروشیمیایی تبدیل می‌شود.

اگر در این مرحله هم متوقف نشویم و کار نیمه‌خام فروشی را هم کنار بگذاریم و از محصولات تولیدی در صنایع پتروشیمی به عنوان مواد اولیه در صنایع تکمیلی استفاده کرده و مثلا مشتقات پروپیلن را به کالا‌های مورد مصرف خانوار یا صنعت تبدیل کنیم، در این صورت تنوع محصول و بازار، باز هم افزایش می‌یابد و از همه مهتر اینکه با این کار شما بازار‌های هدف را از کشور‌های دوردست مثل چین، ژاپن و اروپا و ... به بازار کشور‌های همسایه که بازار‌های در دسترس‌تری هستند منتقل می‌کنید و هزینه حمل محصولات تا این بازار‌های نزدیک هم به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.

جمعیت کشور‌های همجوار ایران نزدیک به ۴۰۰ میلیون نفر است که اگر ما به سمت تولید مصنوعات شیمیایی و پتروشیمیایی در صنایع تکمیلی حرکت کنیم، به راحتی می‌توانیم فقط با عبور از یک مرز و با هزینه بسیار پایین این مصنوعات را در بازار‌های منطقه به فروش برسانیم. یکی از زنجیره‌های ارزش در صنعت پتروشیمی که می‌تواند نقش بسزایی در تولید محصولات متنوع در صنایع تکمیلی داشته باشد، زنجیره ارزش پروپیلن است.

احداث پتروپالایشگاه‌ها و توسعه پارک‌های شیمیایی ذیل آن باید در اولویت قرار گیرد

پروپیلن را از چه مسیر‌هایی می‌توان تولید کرد؟ اولویت‌بندی تمرکز بر هر یک مسیر‌های تولید پروپیلن چگونه است؟

بیات: پروپیلن از مسیر‌های مختلف قابل تولید است. یک مسیر تولید این ماده از طریق فرآوری نفت خام در پالایشگاه‌ها است. توصیه بنده این است که وزارت نفت بیشتر روی توسعه پتروپالایشگاه‌ها متمرکز شود. یعنی در قالب یک واحد فرآورشی هم پالایشگاه و هم پتروشیمی را به صورت تلفیقی احداث کند. سیر نزولی تقاضا برای فرآورده‌های نفتی در بازار‌های جهانی از یک سو و سیر صعودی تقاضا برای محصولات و مصنوعات پتروشیمیایی از سوی دیگر، نشان می‌دهد که باید هرچه زودتر به سوی توسعه پتروپالایشگاه‌ها حرکت کرد و ساختار‌های نهادی مربوطه را هم در این راستا اصلاح و یا به وجود آورد.

اگر پتروپالایشگاه‌ها در کشور احداث شوند می‌توان تمام زنجیره ارزش را در چارچوب یک واحد و ساختار تولید کرد و سپس با تعریف و احداث واحد‌های پتروشیمیایی و صنایع تکمیلی در اطراف این پتروپالایشگاه، زمینه ایجاد شهرک‌ها و پارک‌های پتروشیمیایی و شیمیایی را در کشور را فراهم کرد.

مسیر دیگر برای تولید پروپیلن و مشتقات آن، احداث واحد‌های PDH است. واحد‌های PDH، پروپانی که در پالایشگاه‌های گازی یا نفتی یا مجتمع‌های پتروشیمیایی (مثل مجتمع پتروشیمی بندر امام خمینی) تولید می‌شود را دریافت کرده و تبدیل به پروپیلن می‌کند. یک مسیر هم این است که از گاز طبیعی به عنوان خوراک واحد‌های GTTP استفاده کرده و پروپیلن را در این واحد‌ها از گاز طبیعی تولید کنیم.

واحد‌های GTPP به حجم سرمایه‌گذاری بسیار بالایی نیاز دارند، در نتیجه به عنوان اولویت اول تولید پروپیلن در کشور پیشنهاد نمی‌شود. ظرف این ۸ سالی که وزارت نفت مجوز واحد‌های GTPP را صادر کرده است، هیچ کدام از این واحد‌ها تا به الان احداث نشده‌اند.

البته قبول دارم که تحریم‌ها هم بر عدم تامین فاینانس و لایسنس این واحد‌ها تاثیرگذار بود، اما واقعیت این است که احداث این واحد‌ها به سرمایه‌گذاری سنگین نیاز دارد که حتی در شرایط غیرتحریمی نیز کار دشواری است. از طرفی واحد‌های GTPP تنوع محصول هم ندارند و فقط پلی‌پروپیلن تولید می‌کنند که محصول نیمه‌خام محسوب می‌شود.

در مجموع با توجه به اقتصاد سه مسیری که برای تولید پروپیلن وجود دارد به نظر بنده باید توسعه پتروپالایشگاه‌ها در اولویت قرار گیرد. هر چند احداث پتروپالایشگاه‌ها مانند احداث واحد‌های GTPP به سرمایه‌گذاری زیادی نیاز دارد، اما هم تنوع محصولات پتروپالایشگاه‌ها زیاد است و از طرفی هم می‌تواند سایر مشکلات ما در فروش نفت و میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی را نیز حل کند.

حجم سرمایه‌گذاری واحد‌های GTPP حدود دو برابر واحد‌های PDH-PP است

در صحبت‌هایتان اشاره کردید که احداث واحد‌های PDH، یکی از مسیر‌های تولید پروپیلن است. چرا احداث این واحد‌ها در دستور کار وزارت نفت قرار نگرفته است؟

بیات: در طول سال‌های مختلف احداث واحد‌های PDH مورد توجه قرار نگرفته و در نتیجه این واحد‌ها هنوز در ایران به اصطلاح فرهنگشان جا نیفتاده و مزیت‌های خود را نشان نداده‌اند. هنوز ما یک واحد PDH در کشور نداریم که پروژه تعریف شده، به ثمر رسیده باشد.

علت این است که سیاستگذار تمرکز خود را به جای ایجاد واحد‌های PDH و استفاده پروپان در صنایع پتروشیمی، بر خام‌فروشی LPG (ترکیب پروپان و بوتان) گذاشته است. در نتیجه استراتژی کشور به سمت تکمیل زنجیره ارزش پروپان و احداث واحد‌های PDH معطوف نشده بود که برای حل مشکلات موجود در مسیر آن برنامه‌ریزی شود.

البته الان نزدیک به یک دهه هست که صرفا چند مجوز برای احداث واحد‌های PDH صادر شده است، ولی این طرح‌ها به سرانجام نرسیدند که یکی از دلایل آن به دانش فنی احداث این واحد‌ها برمی‌گردد. در واقع برای احداث این واحد‌ها ما مدت زیادی معطل دانش فنی آن‌ها بودیم. برای احداث واحد‌های PDH-PP، دانش فنی مربوط به PP برای تبدیل پروپیلن به پلی‌پروپیلن موجود است، ولی دانش فنی واحد PDH برای تبدیل پروپان به پروپیلن را نداریم.

دلیل دیگر عدم احداث واحد‌های PDH به حجم سرمایه‌گذاری این واحد‌ها برمی‌گردد. هر چند حجم‌سرمایه‌گذاری برای احداث واحد‌های PDH از واحد‌های GTPP کمتر است، اما سرمایه‌گذاران به دلیل اقتصاد بهتر پتروشیمی‌های خوراک گازی و حجم سرمایه‌گذاری کمتر آن‌ها نسبت به PDH، همواره سرمایه خود را به آن بخش‌ها هدایت می‌کردند.

حجم سرمایه‌گذاری موردنیاز برای احداث واحد‌های PDH-PP بین ۹۰۰ میلیون دلار تا ۱.۲ میلیارد دلار است درحالیکه برای احداث واحد‌های GTPP (تبدیل گاز به پلی‌پروپیلن) به حدود ۱.۶ تا ۲.۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است. یعنی حجم سرمایه‌گذاری موردنیاز واحد‌های PDH-PP تقریبا نصف واحد‌های GTPP است.

آیا لکوموتیو پروژه‌های پروپیلن نیاز به انرژی فعالسازی دارد؟

اشاره کردید به اینکه ایران دانش فنی واحد‌های PDH را ندارد. آیا مانع دیگری نیز در مسیر توسعه این واحد‌ها وجود داشته است؟

بیات: مجموعه‌­ای از عوامل در عدم پیشرفت پروژه‌های PDH تاثیر داشته است. یکی از عوامل مربوط به نبود دانش فنی بوده است. علاوه بر دانش فنی، ما در زمینه تامین فاینانس برای این طرح‌ها نیز دچار مشکل هستیم. هر تک واحد PDH بین ۴۵۰ تا ۵۵۰ میلیون دلار سرمایه نیاز دارد و اگر قرار باشد تمامی پروپان تولیدی در واحد‌های PDH به پروپیلن تبدیل شود، باید بتوان سرمایه‌هایی در حدود ۹۰۰ میلیون تا ۲/۱ میلیارد دلار را جذب کرد.

به نظر بنده هنوز بر روی نهادسازی و راهکار‌های جذب سرمایه از بازار‌های مالی داخلی اقدامات موثری انجام نشده است؛ لذا از شورای پول و اعتبار انتظار می‌رود که مباحث مربوط برای تامین مالی این طرح‌ها را مهندسی و رده‌بندی کنند تا اگر سرمایه‌گذاران پتروشیمی می‌توانند بالاتر از نرخ متعارف بانکی، اوراق مشارکت ریالی یا ارزی داخل کشور منتشر کنند و سرمایه مردم را جمع کنند، این اجازه به آن‌ها داده شود.

موضوع دیگری که در تامین مالی پروژه‌های پتروشیمی محدودکننده است این بوده که واحد‌های پتروشیمی سرمایه‌بر است، لذا وقتی این واحد‌ها می‌خواهند از طریق بانک‌ها تسهیلات بگیرند، اخذ تسهیلات از یک بانک قابل تامین نیست، زیرا مطابق مقررات جاری هر بانک نمی‌تواند بیش از ۲۰ درصد سرمایه خود، قبول عاملیت بکند. یک مجموعه از بانک‌ها باید کنار هم قرار بگیرند و کنسرسیوم بانکی تشکیل دهند. در کشور ما تشکیل چنین کنسرسیومی زمان‌بر است و مکافات دارد. چون فرهنگ کارگروهی در کشور ما جا نیفتاده است. این‌ها باعث شده است که یکسری موانع ایجاد شود که طرح‌هایی که سرمایه بر است، پیش نروند.

یکی از دلایل عدم جذب سرمایه برای احداث واحد‌های PDH مربوط به اقتصاد این طرح‌ها و نرخ بازگشت سرمایه آن‌ها در مقایسه با پتروشیمی‌های خوراک گازی است. در این راستا می‌توان با اعطای مشوق‌های اقتصادی به واحد‌های PDH زمینه را برای جذب سرمایه برای این واحد‌ها فراهم کرد.


آیا ایجاد مشوق‌های اقتصادی برای توسعه واحد‌های PDH و بهبود اقتصاد این واحد‌ها نسبت به پتروشیمی‌های خوراک گازی، می‌تواند بخش خصوصی را به سمت حل مشکلات مربوط به تامین لایسنس و فاینانس طرح‌ها سوق دهد؟

بیات: قطعا بهبود نرخ بازگشت سرمایه واحد‌های PDH، در جذب سرمایه و تشویق سرمایه‌گذار در حل مشکلات مربوط به دانش فنی این واحد‌ها تاثیرگذار است. به طور کلی توسعه زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی برای کشور ما یک مزیت نسبی حتی مزیت ویژه محسوب می‌شود و ما اگر معطوف به توسعه صنعت پتروشیمی باشیم و برای این توسعه زنجیره ارزش هرگونه مشوق و تسهیلات بدهیم، در کلان اقتصاد، کشور ما برد می‌کند و مشوق‌ها با چندین برابر ارزش افزوده به اقتصاد کلان کشور باز می‌گردد.

البته این مشوق‌ها باید هدفمند باشد تا به توازن زنجیره و تکمیل زنجیره ارزش پتروشیمی منجر شود نه اینکه به رشد صنعت پتروشیمی و بهره‌برداری از واحد‌هایی با رویکرد نیمه‌خام فروشی دامن بزند.

اعطای تنفس خوراک به واحد‌های PDH نرخ بازگشت سرمایه آن‌ها را کاهش می‌دهد

اخیرا مجلس قصد دارد در قالب الحاقیه قانون پتروپالایشگاه از طرح‌های پتروشیمی با خوراک پروپان و بوتان حمایت کرده و به آن‌ها تنفس خوراک بدهد. نظر شما درباره این طرح مجلس چیست؟ آیا می‌تواند به توسعه واحد‌های PDH در کشور کمک کند؟

بیات: اعطای تنفس خوراک به واحد‌های PDH می‌تواند به بهبود اقتصاد این طرح‌ها و تقویت نرخ بازگشت سرمایه (IRR) پروژه کمک کند. در روش تنفس خوراک وقتی واحد PDH راه‌اندازی شده و به تولید می‌رسد، برای مدت زمانی معین (یک الی دو سال) هزینه خوراک از واحد PDH دریافت نمی‌شود و سپس بعد از مثلا دو سال تنفس خوراک، هزینه خوراک این دو سال به صورت قسطی بازپرداخت خواهد شد.

قطعا اعطای تنفس خوراک به واحد‌های PDH می‌تواند موثر باشد، ولی اعتقاد من این است که نمایندگان محترم مجلس جزیره‌ای عمل نکنند. اعطای تنفس خوراک به واحد‌های PDH در قالب الحاقیه قانون پتروپالایشگاه نمی‌تواند مشکل عدم توازن زنجیره‌های ارزش در صنعت پتروشیمی را حل کند. به نظر بنده بهتر است که برای ایجاد توازن در زنجیره ارزش پتروشیمی قانون جامع و کاملی تدوین شود، زیرا افزودن یک الحاقیه به قانون پتروپالایشگاه هر چند در توسعه واحد‌های PDH موثر است، اما مسئله را به صورت ریشه‌ای حل نخواهد کرد.

کمیسیون انرژی و وزارت نفت باید فکری به حال تمامی زنجیره‌های ارزشی که در صنعت پتروشیمی توسعه پیدا نکرده‌اند بکند و در این راستا قانون جامع و کاملی را تدوین کند، به گونه‌ای که حفره‌های زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی پوشش داده شود و پروژه‌های بالادست این صنعت در راستای توسعه صنایع تکمیلی تعریف شود. البته ناگفته نماند تا زمانی که امور توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی به صورت فرآیند محوری در کنار توسعه صنایع پایه و میانی پتروشیمی قرار نگیرند و همزمان توسعه زنجیره طراحی و اجرا نشود، ما گرفتار وضع فعلی و نیمه خام فروشی هستیم.

: شما اشاره کردید که توسعه واحد‌های PDH نسبت به GTPP در اولویت است، پس چرا وزارت نفت بر توسعه واحد‌های GTPP متمرکز شده است؟

بیات: سیاست وزارت نفت معطوف به خام‌فروشی LPG بود، ولی با بازگشت تحریم‌های نفتی مشخص شد که صادرات LPG هم قابل تحریم است، ولی تبدیل پروپان به مصنوعات پتروشیمیایی و صادرات آن‌ها قابل تحریم نیست یا ریسک تحریم‌شوندگی بسیار کمتری دارد. در نتیجه وقتی سیاست وزارت نفت خام‌فروشی LPG است که قطعا این سیاست اشتباه است. طبیعی است که علیرغم ضرورت توسعه واحد‌های PDH اقدامی در این باره انجام نمی‌دهد.

نگرانی از بازگشت به خام‌فروشی LPG و تعلیق پروژه‌های پتروشیمی با رفع موقتی تحریم‌ها

طبق آمار میزان تولید LPG کشور ۱۴ میلیون تن در سال است. از این میزان، ۵ میلیون تن آن صادر می‌شود، ۲ میلیون تن آن در داخل کشور به مصرف می‌رسد و حدود ۷ میلیون تن آن در خطوط لوله هدر می‌رود. به نظر شما بهترین سناریو برای استفاده از این LPG مازاد و یا اصلا کل LPG تولیدی چیست؟

بیات: در حوزه استفاده از LPG ما باید جهت‌گیری مصارف از این هیدروکربن را اصلاح کنیم. اگر جهت گیری ما به این سمت برود که به جای خام‌فروشی LPG، آن را به محصولات پتروشیمی تبدیل کنیم این هدفگذاری درست است. الان ظاهرا برای LPG دو هدف‌گذاری صورت گرفته است که صرف و صلاح نسل‌های امروز و آینده کشور را تامین نمی‌کند.

هدف اول این است که این هیدروکربن با ارزش به صورت خام صادر شود که البته با اعمال تحریم‌ها، خام‌فروشی LPG نیز ناموفق بوده است. هدف دوم این است که از LPG به عنوان سوخت خودرو‌ها استفاده شود که در واقع سرمایه سوزی است و به نظر بنده این هدفگذاری هم غلط است. ما باید از این دو هدفگذاری غلط به سمت تولید ثروت و استفاده از LPG به عنوان خوراک پتروشیمی‌ها و تولید محصولات با ارزش افزوده بالا حرکت کنیم.

البته نگاه وزارت نفت به توسعه واحد‌های PDH هم نباید موقتی و برای رفع تکلیف باشد. به بیان دیگر باید برای توسعه این واحد‌ها برنامه‌ریزی واقعی شود نه اینکه الان که تحریم هستیم و نمی‌توانیم LPG را خام بفروشیم به ناچار چند طرح تعریف شود و بعدا با رفع موقتی تحریم‌ها دوباره به سمت خام‌فروشی LPG حرکت شود و باز در صورت بازگشت مجدد تحریم‌ها دوباره کاسه چه کنم چه کنم به دست بگیریم.

پیشنهاد استفاده از LPG به عنوان سوخت خودرو‌ها تا بهره‌برداری از واحد‌های پتروشیمی

به نظر شما احداث واحد‌های PDH با مجموع ظرفیت مثلا سالانه ۵ میلیون تن پروپیلن، چند سال زمان می‌برد؟ تا زمان بهره‌برداری از طرح‌های تعریف شده، آیا بهتر نیست از LPG به عنوان سوخت خودرو‌ها استفاده کنیم؟ زیرا بازگشت سرمایه این طرح نیز در حد ۴ ماه است و می‌تواند تا بهره‌برداری واحد‌های PDH در بخش خاصی از حمل و نقل کشور مورد استفاده قرار گیرد. نظر شما در این باره چیست؟ چون بعضا دوگانه‌سازی‌هایی نیز درباره استفاده از LPG به عنوان سوخت خودرو و خوراک پتروشیمی‌ها می‌شود.

بیات: رویکرد و چشم ‎انداز ما باید بدین صورت تعریف شود که از LPG در زنجیره ارزش پتروشیمی استفاده شود. حال این سوال ایجاد می‌شود که استراتژی ما چه باشد و چگونه به سمت ایجاد زنجیره پروپیلن در کشور حرکت کنیم؟ مثلا ممکن است گفته شود با توسعه واحد‌های PDH یا احداث پتروپالایشگاه‌ها به این سمت حرکت کرد.

در مرحله بعدی باید برنامه‌ریزی یا Planning این استراتژی را تدوین کنیم و مشخص کنیم که توسعه زنجیره پروپیلن در چه مدت و به چه صورت انجام می‌شود؟ مثلا برای استفاده از ۵ میلیون تن پروپان در زنجیره ارزش پتروشیمی احتمالا بین ۱۰ تا ۱۵ سال زمان نیاز باشد تا تمامی پروژه‌ها به بهره‌برداری برسد.

حال سوال اصلی این است که چگونه این مسیر را طی کنیم و تا بهره‌برداری از این واحد‌ها با LPG چه کار کنیم؟ آن موقع است که می‌توان تا زمان بهره‌برداری طرح‌های PDH برای مازاد LPG کشور برنامه‌ریزی کرد و آن را به سبد سوخت به صورت موقت تا ۱۰-۱۵ سال آینده اضافه کرد.

ولی همین که یک واحد PDH به مرحله بهره برداری رسید ما باید بسته به اقتصاد سناریو‌ها از میزان خام‌فروشی LPG و سپس از مصرف آن به عنوان سوخت خودرو‌ها کم کنیم تا میزان پروپان موردنیاز به واحد‌های PDH تزریق شود. اگر استراتژی استفاده از LPG بدین صورت تعریف شود به نفع کشور است.

افزایش تقاضا برای محصولات پتروشیمیایی و کاهش تقاضا برای سوخت در افق ۲۰۵۰

 ممنون بابت مصاحبه. به عنوان نکته پایانی اگر بحثی مدنظر دارید بفرمایید.

بیات: باز هم بنده تاکید می‌کنم که حرکت به سمت توسعه پتروپالایشگاه‌ها باید در اولویت قرار گیرد. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ هر کشوری که فکری به حال فرآورش نفتش نکرده باشد دیگر نمی‌تواند به روش امروزی نفت خود را بفروشد و یا تبدیل به فرآورده کند و بفروشد. این پیش‌بینی‌ها ما را به سمت احداث پتروپالایشگاه‌ها هدایت می‌کند.

در مدل پتروپالایشگاه‌ها می‌توان به هر میزانی که به مرور زمان از تقاضا برای مصرف فرآورده‌های نفتی کاهش می‌یابد و به سمت افزایش تقاضا برای محصولات پتروشیمیایی پیش می‌رود، به همان میزان از تولید فرآورده‌های نفتی در پتروپالایشگاه‌ها کاست و به تولید محصولات پتروشیمیایی افزود.

وقتی در دنیا برای کاهش تولید بنزین کشور‌ها قاعده‌گذاری شود، آن زمان ما اگر واحد‌های پتروپالایشی را ساخته باشیم می‌توانیم از درصد بنزین تولیدی در این واحد‌ها کاسته و نفتای تولید شده را به جای تزریق به واحد بنزین‌سازی به واحد‌های تولید محصولات پتروشیمی هدایت کنیم.

در افق سال ۲۰۵۰ تقاضا برای محصولات شیمیایی رو به افزایش خواهد بود، ولی نیاز خودرو‌ها برای بنزین و سوخت فسیلی رو به کاهش است، چون الزامات محیط‌زیستی این موضوع را ایجاب می‌کند. در نتیجه رویکرد وزارت نفت باید از خام‌فروشی به سمت توسعه پتروپالایشگاه‌ها تغییر کند و متاسفانه الان دیر هم شده است. به نظر بنده یک نهضتی لازم است تا تغییر رویکرد به سمت احداث پتروپالایشگاه‌ها رخ بدهد، چون ما در این زمینه داریم از سایر کشور‌ها عقب می‌افتیم.

مصاحبه از سیداحسان حسینی

منبع: خبرگزاری فارس